Specjalizacja dla pielęgniarek: października 2015

Biblioteka - ochrona zdrowia pracujących - moduł I

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej, obowiązującej do zaliczenia danego modułu
(program wydany dnia 19.08.2015)

MODUŁ I - HUMANISTYCZNO-SPOŁECZNE PODSTAWY SPECJALIZACJI

MODUŁ II - ORGANIZACJA OPIEKI ZDROWOTNEJ NAD PRACUJĄCYMI

MODUŁ V - PIELĘGNIARSTWO W OCHRONIE ZDROWIA PRACUJĄCYCH

MODUŁ I - HUMANISTYCZNO-SPOŁECZNE PODSTAWY SPECJALIZACJI

A. Etyka i prawo

Literatura podstawowa:
1. Figuła M. (red.): Odpowiedzialność prawna pracowników medycznych. Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2013
2. Rogala-Pawelczyk G.: Elementy podstaw prawnych wykonywania zawodu pielęgniarki [w:] Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Wyd. Czelej, Lublin 2006
3. Wrońska. I., Mariański J.: Etyka w pracy pielęgniarskiej, Lublin 2002
4. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej z 2003 r.

Literatura uzupełniająca:
1. Fry Sara T., Johnstone M.J.: Etyka w praktyce pielęgniarskiej. Zasady podejmowania decyzji etycznych, Makmed, Lublin 2009
2. Konstańczak S.: Etyka pielęgniarska, Difin, Warszawa 2010,
3. Nestorowicz M.: Prawo medyczne. Wyd. Dom Organizatora, Toruń 2013
4. Marek Z.: Błąd medyczny. Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2007
5. Rogala-Pawelczyk G.: Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo – praktyka – etyka. Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 2013
6. Rogala-Pawelczyk G.: Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek i położnych. Postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Prewencja wykroczeń zawodowych. Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 2008
7. Szewczyk K.: Bioetyka – medycyna na granicach życia. PWN, Warszawa 2009
8. Świderska M.: Zgoda pacjenta na zabieg medyczny. Wyd. Dom Organizatora, Toruń 2007

B. Komunikowanie interpersonalne

Literatura podstawowa:
1. Knapp H.: Komunikacja w terapii. PWN, Warszawa 2009
2. Kwiatkowska A., Krajewska-Kułak E., Panek W.: Komunikowanie interpersonalne w pielęgniarstwie. Wyd. Czelej, Lublin 2003.
3. Wilczek-Rużyczka E.: Komunikowanie się z chorym psychicznie. Wyd. Czelej, Lublin 2007

Literatura uzupełniająca:
1. Grzesiuk L.: Studia nad komunikacją interpersonalną. Pracownia Testów Psychologicznych, PTP, Warszawa 1994
2. Nęcki Z.: Komunikowanie interpersonalne. Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1992
3. Wilczek-Rużyczka E.: Poziom empatii a aktywność komunikowania u pielęgniarek. „Problemy Pielęgniarstwa” 1–2/2003. Auxilum, Warszawa 2003.
4. Wilczek-Rużyczka E.: Empatia i jej rozwój u osób pomagających. Wydawnictwo UJ, Kraków 2002
5. Wilczek-Rużyczka E.: Wojtas K.: Współpraca w zespole terapeutycznym [w:] Wilczek-Rużyczka (red.): Podstawy pielęgniarstwa psychiatrycznego. Wyd. Czelej, Lublin 2007

C. Elementy epidemiologii zakażeń związanych z opieką medyczną

Literatura podstawowa:
1. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. (red): Epidemiologia w zdrowiu publicznym, PZWL, Warszawa 2010
2. Dzierżanowska D.: Zakażenia szpitalne, α-Medica Press, Bielsko-Biała, 2008
3. Jędrychowski W.: Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010

Literatura uzupełniająca:
1. Wytyczne WHO dotyczące higieny rąk w opiece zdrowotnej – podsumowanie, WHO, 2009 (dostępny na stronie http://www.cmj.org.pl).
2. Denys A.: Zakażenia szpitalne. Wybrane zagadnienia. Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009.
3. Heczko P.: Wójkowska-Mach J.: Zakażenia szpitalne. Podręcznik dla zespołów kontroli zakażeń. PZWL, Warszawa 2010
4. „Przegląd Epidemiologiczny”, Kwartalnik NIZP-PZH.
5. Raport WHO: Społeczne nierówności w zdrowiu w Polsce, WHO 2012 (dostępny na stronie
http://www.mz.gov.pl).

Akty prawne (odzwierciedlające aktualny stan prawny):
1. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
(Dz. U. z 2013 r., poz. 947, z późn. zm.)
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS (Dz. U. Nr 44, poz. 227)
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 696)
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716)
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień
ochronnych oraz sposobu finansowania i dokumentowania zalecanych szczepień ochronnych wymaganych międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1215)

D. Zarządzanie w pielęgniarstwie

Literatura podstawowa:
1. Ksykiewicz-Dorota A. (red.): Zarządzanie w pielęgniarstwie. Wyd. Czelej, Lublin 2005
2. Walshe K., Smith J.: Zarządzanie w opiece zdrowotnej. Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2011
3. Głowacka M.D., Mojs E. (red.): Profesjonalne zarządzanie kadrami w zakładach opieki zdrowotnej. Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2010

Literatura uzupełniająca:
1. Dobska M., Dobski P.: Zarządzanie jakością w podmiotach leczniczych. Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2012
2. Gotkowska A.: Zarządzanie pracownikami w zakładzie opieki zdrowotnej. Prawo ochrony zdrowia w pytaniach i odpowiedziach. Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2010
3. Karniej P., Kęsy M., Stępniewski J.: Innowacje organizacyjne w szpitalach. Wyd. Wolters Kluwer,
Warszawa 2010
4. Kautsch M.: Zarządzanie w opiece zdrowotnej. Nowe wyzwania. Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2010
5. Opolski K., Dykowska G., Możdżonek M.: Zarządzanie przez jakość w usługach zdrowotnych. Teoria i praktyka. Wyd. CeDeWu, Warszawa 2010
6. Opolski K., Waśniewski K.: Zarządzanie jakością i ryzykiem w usługach zdrowotnych. Wyd. CeDeWu, Warszawa 2011
7. Ryć K., Skrzypczak Z.: Ochrona zdrowia na świecie. Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2011

E.Praktyka pielęgniarska oparta na faktach

Literatura podstawowa:
1. Ciliska D.: Evidence Based Nursing. 2006; 9; 38–40, tłumaczenie: Artur Sołtysiak
2. Kokot F.: Podręcznik medycyny klinicznej opartej na zasadach EBM. PZWL, Warszawa 2009
3. Kędra E.: Praktyka pielęgniarska oparta na faktach – wymóg czy konieczność? „Problemy Pielęgniarstwa”, 2011, t. 19 (3); 391–395
4. Kózka M., Płaszewska-Żywko L.: Prawne i naukowe podstawy praktyki pielęgniarskiej [w:]: Procedury pielęgniarskie, PZWL, Warszawa 2009, 17–34.

Literatura uzupełniająca:
1. Davies P.: Approaches to evidence – based teaching. Medical Teacher 2000, 22(1):14–21.
2. Davis D., Evans M.: The case for knowledge translation: shortening the journey from evidence to effect, BMJ 2003;327:33 doi:10.1136/bmj.327.7405.33 (Published 3 July 2003)
3. Gotlib J., Belowska J., Panczyk M., Dykowska G., Wójcik G.: Evidence based Medicine i evidence based nursing practise – przegląd polskiego piśmiennictwa naukowego. „Problemy Pielęgniarstwa”, 2014, 22(2)
4. Dutkiewicz W.: Podstawy metodologii badań. Wyd. Stachurski, Kielce 2001
5. Lenartowicz H., Kózka M.: Metodologia badań naukowych w pielęgniarstwie, PZWL, Warszawa 2010
6. Scot K., McSherry R.: Evidenced based nursing; clarifying the concepts for nursing practice, “Journal of Clinical Nursing” 2008 (18)
7. Cochrane Nursing Care Field online ‹http://cncf.cochrane.org/›

Biblioteka - ochrona zdrowia pracujących - moduł II i III

MODUŁ II - ORGANIZACJA OPIEKI ZDROWOTNEJ NAD PRACUJĄCYMI

Literatura podstawowa:

1. Brosowska B., Mielczarek-Pankiewicz E.: Pielęgniarstwo w POZ, t. 2. Wyd. Makmed, Lublin 2008

2. Dawydzik L.T.: Ochrona zdrowia pracujących. PZWL, Warszawa 2003

3. Dawydzik L.T.: Opieka zdrowotna nad pracownikami w ujęciu Kodeksu pracy i przepisów wykonawczych do Kodeksu. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1997, str. 1–28

4. Kocka K.: Koncepcja medycyny pracy [w:] Kulik T.B., Pacian A. (red.): Zdrowie publiczne. PZWL, Warszawa 2014

5. Pacian J.: Ubezpieczenia zdrowotne i społeczne [w:] Kulik T.B., Pacian A. (red.): Zdrowie publiczne. PZWL, Warszawa 2014

Literatura uzupełniająca:

1. Dobrowolska B., Mielczarek-Pankiewicz E. (red.): Pielęgniarstwo w opiece nad pracującymi [w:] Opieka nad zdrowiem pracowników w środowisku pracy – podręcznik dla pielęgniarek, t. 1, 2. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1992

2. Kopias J., Sakowski P.: Pielęgniarstwo w opiece nad pracującymi. Koncepcja zarządzania zdrowiem w miejscu pracy. Ministerstwo Zdrowia.

Akty prawne (odzwierciedlające aktualny stan prawny):

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dział VIII, IX, X (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1502).
2. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1184)
3. Konwencja nr 161 dotycząca służby medycyny pracy. Genewa 26.06.1985 r.
4. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2011 r. Nr .30, poz. 151, z późn. zm.)
5. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 1265)
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie
przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej
nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy
(Dz. U. z 1996 r. Nr 69, poz. 332, z późn. zm.)
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów i słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich
(Dz. U. z 2014 r., poz. 1144)
8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej służby medycyny pracy, sposobu jej prowadzenia i przechowywania oraz wzorów stosowanych dokumentów. (Dz. U. z 2010 r. Nr 149, poz. 1002)
9. Rozporządzenie Ministra zdrowia z dnia 13 września 2011 r. w sprawie zadań służby medycyny pracy, których wykonywanie przez osoby niebędące lekarzami wymaga posiadania dodatkowych kwalifikacji ( Dz. U. z 2011 r. Nr 206, poz. 1223)
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. z 2014 r., poz. 949)
11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy ( Dz. U. z 2014 r. poz. 937)
12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych
(Dz. U. z 2009 r. Nr 105, poz. 869, z późn. zm.)
13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. z 2002 r. Nr 132, poz. 1121, z późn. zm.)
14. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2010 r. w sprawie specjalizacji lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych (Dz. U. z 2010 r. Nr 110, poz. 376)
15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 marca 2006 r. w sprawie sposobu i trybu wydawania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią (Dz. U. z 2006 r. Nr 42, poz. 292)
16. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2004 r. Nr 200, poz. 2047)
17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie
uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 1996 r. Nr 114, poz. 545, z późn. zm.)
18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności
zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy,
żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz. U. z 2012 r., poz. 40)
19. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów dokumentacji badań i orzeczeń psychologicznych, sposobu jej prowadzenia, przechowywania i udostępniania oraz wzorów stosowanych dokumentów (Dz. U. z 2010 r. Nr 131, poz. 888)
20. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 174, poz. 1039, z późn. zm.)
21. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728, z późn. zm.)
22. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób
niepełnosprawnych ( Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.)
23. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – Rozdział 1 i 2
(tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1442, z późn. zm.)
24. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2010 r. w sprawie sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad osobami objętymi opieką na ich wniosek
(Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 758)
25. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.)

Strony internetowe:

1. www.mop.pl (Międzynarodowa Organizacja Pracy)
2. www.osha.europa.eu (Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy)
3. www.who.un.org.pl (Światowa Organizacja Zdrowia – Biuro w Polsce)
4. www.promocjazdrowiawpracy.pl (Europejska Sieć Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy)

MODUŁ III - HIGIENA PRACY

Literatura podstawowa:

1. Augustyńska D., Pośniak M.: Czynniki szkodliwe w środowisku pracy. Wartości dopuszczalne 2012. CIOP BIP, 2012

2. Bilski B.: Higiena pracy dla pielęgniarek – wybrane zagadnienia. WN AM, Poznań 2004

3. Indulski J.A.: Higiena pracy, t. 1, 2. IMP, Łódź 2001

4. Koradecka B.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. CIOP BIP, 2008

5. Marek K.: Choroby zawodowe. PZWL, Warszawa 2001

Literatura uzupełniająca:

1. Dobrowolska B., Mielczarek-Pankiewicz E.: Pielęgniarstwo w opiece nad pracującymi. Opieka nad zdrowiem pracowników w środowisku pracy. Podręcznik dla pielęgniarek, t. 1, 2. IMP, Łódź 1992

Akty prawne (odzwierciedlające aktualny stan prawny):

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dział IV Rozdział 1 i 2 Dział X (Dz. U. z 2014 r., poz. 1502)
2. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 1985 r. Nr 12, poz. 49)
3. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 589)
4. Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o Społecznej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 1983 r. Nr 35, poz. 163)
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.)
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716, z późn. zm.)
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2012 r., poz. 890)
8. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
(Dz. U. z 2002 r. Nr 217, poz. 1833, z późn. zm.)
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2011 r. Nr 33, poz. 166)
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86)
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1318)
12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 1996 r. Nr 114, poz. 545, z późn. zm.)
13. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 26, poz. 313, z późn. zm.)

Biblioteka - ochrona zdrowia pracujących - moduł IV i V

MODUŁ IV - MEDYCYNA PRACY

Literatura podstawowa:
1. Marek K.: Choroby zawodowe. PZWL, Warszawa 2001

2. Wittczak T., Pałczyński C.: Interaktywny program kontroli alergii zawodowej. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2006

3. Byczkowska Z., Dawydzik L.: Medycyna pracy w praktyce lekarskiej. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1999

4. Koradecka B.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. CIOP BIP 2008

5. Augustyńska D., Pośniak M.: Czynniki szkodliwe w środowisku pracy. Wartości dopuszczalne 2012. CIOP BIP, 2012

Literatura uzupełniająca:
1. Iskra-Golec I., Costa G., Folkard S., Marek T., Pokorski J., Smith L. (red.): Stres pracy zmianowej.
Przyczyny, skutki, strategie przeciwdziałania. Wyd. Universitas, Kraków 1998

2. Zużewicz K., Kwarecki K.: Praca zmianowa – skutki i profilaktyka. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2000

MODUŁ V - PIELĘGNIARSTWO W OCHRONIE ZDROWIA PRACUJĄCYCH

Literatura podstawowa:
1. Brosowska B., Mielczarek-Pankiewicz E.: Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej, t. 2.
Wyd. Makmed, Lublin 2008

2. Dobrowolska B., Mielczarek-Pankiewicz E. (red.): Pielęgniarstwo w opiece nad pracującymi. Opieka nad zdrowiem pracowników w środowisku pracy – podręcznik dla pielęgniarek, t. 1 i 2. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1992

3. Kopias J., Sakowski P.: Pielęgniarstwo w opiece zdrowotnej nad pracującymi. Koncepcja zarządzania zdrowiem w miejscu pracy. Ministerstwo Zdrowia

4. Wągrowska-Koski E., Nowakowska B., Soćko R., Czerczak R.: Profilaktyczna opieka zdrowotna
nad pracującymi. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2005

5. Mamoń A.: Szczepienia ochronne dzieci i dorosłych. Wyd. Ad Vocem, Kraków 2010

6. Merecz D., Potocka A., Wężyk A., Waszkowska M.: Miniprzewodnik po psychospołecznych zagrożeniach zawodowych. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2012

7. Merecz D.: Jak zwiększyć swój potencjał, by lepiej radzić sobie ze stresem. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2005

8. Śliwińska-Kowalska M., Niebudek-Bogusz E.: Rehabilitacja zawodowa zaburzeń głosu. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2010

9. Gniazdowski A.: Promocja zdrowia w miejscu pracy. Teoria i zagadnienia praktyczne.
Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1997

Literatura uzupełniająca:
1. Piątek A. (red.): Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999

2. Nazar K., Kaciuba-Uściłko H., Wójcik-Ziółkowska E.: Stres w pracy zawodowej a choroby układu krążenia i przemiany materii. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2001

3. Rutkowska E.: Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych. Wyd. Czelej, Lublin 2002